Danh họa Tô Ngọc Vân

Tô Ngọc Vân (1906 – 1954) quê ở làng Xuân Cầu, xã Nghĩa Trụ, Huyện Văn Giang, tỉnh hưng Yên. Ông sinh ra tại Hà Nội ngày 15 tháng 12 năm 1906. Theo học khóa sơn dầu 1926-1931 của trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, họa sĩ Tô Ngọc Vân được coi là một trong những nghệ sĩ xuất sắc của hội họa Việt Nam trước 1945 với câu so sánh "Nhất Trí, nhì Vân, tam Lân, tứ Cẩn". Ông bắt đầu có nhiều tác phẩm đáng chú ý từ thập niên 1930, trong đó “Thiếu nữ bên hoa huệ” (sơn dầu -1943) hiện đang được lưu giữ tại Bảo Tàng mĩ thuật Hà Nội (? AM). Đây là một bức tranh mô tả chân dung một thiếu nữ mặc áo dài trắng bên cạnh lọ hoa huệ trắng. Tác phẩm này được coi là bức tranh tiêu biểu nhất trong sự nghiệp sáng tác của họa sĩ Tô Ngọc Vân cũng như là một trong những đại diện tiêu biểu nhất cho mỹ thuật Việt Nam đầu thế kỷ 20.

Phụ nữ luôn là nguồn cảm hứng bất tận của các hoạ sĩ. Với người nghệ sĩ, đó không chỉ là vẻ đẹp của hình sắc mà còn là cái đẹp trong quan niệm. Đó là hình ảnh bất biến nhưng không bất định mà uyển chuyển, biến tấu kỳ diệu trong từng cây cọ, lúc mờ khi tỏ trong vô vàn sắc điệu.

Trong bức tranh “Thiếu Nữ bên hoa huệ”, qua bút pháp tả thực ấn tượng phương Tây với cảm quan phương Đông của Tô Ngọc Vân, người thiếu nữ mặc áo dài trắng đang nghiêng đầu một cách tự nhiên về phía lọ hoa huệ trắng, hiện ra trong dáng vẻ trữ tình, trong sáng, gợi điều gì đó vừa thanh cao, bình lặng. Tô Ngọc Vân không những cho ta thấy được vẻ đẹp của hình và sắc của người thiếu nữ bên hoa huệ mà còn cho chúng ta thấy sự xắp xếp bố cục có chủ ý của mình. Trên bức tranh ta hãy vạch một đường cong tự nhiên theo cơ thể cô gái và qua các điểm: Một ở nhuỵ bông hoa bên phải, một ở đài nụ cong xuống, một ở đầu ngón tay phải và điểm cuối cùng ở trung tâm bố cục có ý nghĩa nhất của bức tranh: nhuỵ bông hoa ở giữa. Đó là Đường xoắn ốc vàng. Chính bố cục Xoắn ốc vàng tạo nên hiệu quả thẩm mỹ của tác phẩm. Tính xoắn ốc của đường cong cho ta cảm nhận tâm trạng ưu tư, day dứt của cô gái; tỉ lệ vàng quy định độ mở của đường xoắn ốc đã cho ta cảm giác hài hoà của bức tranh – mặc dù tư thế của thiếu nữ này có thể nói là đặc biệt. dáng người tạo thành hình vòng cung như ôm lấy những bông hoa trắng, trông tĩnh mà động. Thiếu nữ với trang phục, khuôn mặt, bàn tay được diễn tả bằng những khối được giản lược, trong không gian chan hòa ánh sáng. Tuy theo kỹ thuật tạo hình và chất liệu phương Tây nhưng bức tranh vẫn mang sắc thái Việt Nam qua việc đơn giản hóa khối và màu sắc trong sử lý tác phẩm.

Với bố cục chặt chẽ, hoàn hảo, cách sử dụng màu điêu luyện, "Thiếu nữ bên hoa huệ" đã thể hiện được cái mềm mại gợi cảm ở đường cong trên đùi thiếu nữ và nhất là cách dùng dao gạt bớt lớp sơn phía trên để lộ ra lớp sơn hồng bên dưới tạo nên sắc ửng hồng trên má thiếu nữ.

Bố cục tranh được quy về hình chữ nhật, hình dáng cô gái cùng những chi tiết và màu sắc xung quanh tạo thành một hình khối giản dị, toát lên một nét buồn vương vấn, nhẹ nhàng. Tô Ngọc Vân đã rất thành công cho người xem thấy được vẻ đẹp đầy đặn, mặn mà, đằm thắm của thiếu nữ.

Tranh có 3 màu chủ đạo là vàng, xanh, trắng. Sự xăp xếp các mảng màu trắng, xanh, vàng theo những đường lượn phong phú đã tạo nhịp điệu cho bức tranh. sự cân đối giữa các mảng màu vàng, hồng trên má, bàn tay với những mảng màu xanh của lá hoa, xanh của bình và xanh phản phất ở tà áo dài kết hợp với những mảng màu trắng trên trang phục, ở những bông hoa huệ tinh khiết đã tạo nên sự hài hòa về màu sắc.

Trong màu trắng phớt xanh, phớt hồng, một cô gái hơi nghiêng, đầu ngả trên cánh tay đang ngắm hoa. Dáng mềm mại của cô gái đựoc tôn thêm bằng tư thế đặc biệt của hai tay: Cánh tay trái ṿung qua đầu, đặt hờ lên mái tóc; Cánh tay phải co tự hiên, bàn tay hơi khum, ngón tay đỡ lấy cánh hoa nâng niu, gượng nhẹ. Gương mặt cô gái như phảng phất một nỗi buồn man mác. Màu xanh ở các sắc độ cùng với trắng ngả xanh gây cho người xem cảm giác hơi buồn, lạnh. Những bông huệ to, nổi bật bởi màu trắng tinh khiết như mang theo hương thơm thoang thoảng, cùng cái thanh tao, huyền diệu của loài hoa này. Toàn bộ bức tranh như thầm kể với người xem về một cô gái trong trắng, thơ ngây, nhưng cũng đầy ưu tư.

“Thiếu nữ Bên Hoa Huệ” là một kiệt tác nghệ thuật của Tô Ngọc Vân, cũng như là một trong số đại diện tiêu biểu nhất của mĩ thuật việt nam đầu thế kỉ 20. có thể nói những tác phẩm hội họa của Tô ngọc vân để lại là những “viên gạch” đầu tiên tạo dựng nền móng vững chắc cho hh của dân tộc việt nam chúng ta phát triển sau này. Tác phẩm “Thiếu nữ bên hoa huệ” là 1 chứng minh cụ thể nhất cho điều đó.



FB Art Ly - 15 Tháng 4, 2016.